Yaşlı Bireylerde Demans ve Alzheimer
- Kategori: SAĞLIKLI YAŞAM
- Tarih: 17 Mart 2022
- Aa
Demans,
genel olarak insan beyninde bulunan birtakım hücrelerin çalışmaması durumunda
işlevsiz kalma hali olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca bu işlevsizlik durumunda
bireylerde gündelik yaşamlarına dair her türlü ihtiyaçlarından ve günlük
aktivitelerden yararlanamama gibi olumsuz durumlar ortaya çıkmaktadır. Birey
için gerekli olan tüm bilişsel yetenekler devre dışı kalmakta ve düşünme ve
muhakeme yetenekleri işlevsiz kalmaktadır. Dolayısıyla bireylerin gündelik
yaşamını tamamen olumsuz etkileyen demansın birçok hastalığa kapı açtığını
söyleyebiliriz. Özellikle Alzheimer hastalığının inme ve ruminatif (aşırı,
tekrarlayan) düşünme biçimine yol açması, bireylerin yaşamlarını tamamen bakıma
muhtaç bir biçimde geçirmesine sebep olmaktadır. Öte yandan Dünya Sağlık
Örgütü, bireylerde işlevsel olarak gündelik ihtiyaçlarını karşılayamama
durumuna neden olan demansı, insan beynini etkileyen bir sorun olarak
açıklamaktadır. (WHO, 2020)
Demans,
daha çok yaşlılarda ortaya çıkan ve yaşlılık döneminin ciddi anlamda zor
geçmesine sebep olan bir rahatsızlıktır. Genel olarak 65 yaş üstünde görülen
bir rahatsızlık durumu olarak bilinmektedir. Hem ruhsal hem de fiziksel anlamda
yaşlıları bakıma muhtaç bir hale getirmekte ve uzun yıllar sağlık masraflarının
artmasına neden olmaktadır. Bu nedenle demans oluşumunda erken tanı ve tedavi
oldukça önemlidir. Öte yandan demans, “primer” (geri dönüşsüz) ve “sekonder”
(geri dönüşümlü) olmak üzere iki farklı kategoride sınıflandırılmaktadır.
Primer, daha çok demans durumunda bilişsel işlevlerin (bellek, dikkat vb.)
bulunduğu bölgede nöron ve sinaps kayıplarının yaşanmasıyla oluşan işlev
bozukluğudur. Diğer demans durumu olan sekonderde ise vasküler (damarla
ilgili), metabolik, enfeksiyon gibi kayıpların daha da azalmasının mümkün
olduğu yani tedavi edilme şansının olduğu, bilişsel işlevlerin tekrar çalışma
durumudur. (Yavlal, 2016)
Konuyla ilgili birçok çalışma mevcut olup, yapılan çalışmalarda genel olarak yaşlıların sosyal hayatta yaşamış oldukları zorluklar ve risk faktörleri üzerinde durulmuştur. Özellikle Avrupa’da sağlık sisteminin gelişmesi sonrasında artan ömür süresi ve yaşam kalitesiyle yaşlı nüfusta büyük bir artış yaşanmıştır. Dolayısıyla yaşlılık döneminde ortaya çıkan sorunlar üzerinde araştırmalar son yıllarda artmıştır.
Bu bağlamda, Avrupa’da yapılan bir çalışmada ise bireylerin doğumundan yaşlılık dönemine kadar biyolojik özelliklerine göre risk durumlarını gözlemlenmiştir. Çalışmada kromozomal anlamda aile bireylerinin de etkisi olduğu saptanmıştır. Ayrıca genetik faktörler bağlamında birinci dereceden yakın akrabalıkların demans gelişimine etkisinin üç kat olduğu tespit edilmiştir. (Karakuş, 2013), Corder ve ark. (1993) APO geninin AH geni arasında bir ilişkisi olduğu tespit etmiş ve bu genler arasında demans oluşumunun yüksek riskte olduklarını vurgulamıştır. (Corder, S., 1993)
Alzheimer Hastalığı
Yaşlıların kalıcı hafıza kayıpları yaşamasına sebep olan bu hastalık,
ilerleyici amnezi bozukluğu ile birlikte bilişsel sorunların ortaya çıkmasıyla
başlamakta olup, yaşamı tamamen olumsuz etkilemektedir. Bu hastalıkta en fazla
rastlanılan semptomlar arasında yakın geçmişe ait tüm olayların veya anıların hafızadan
kaybolmasıdır. Yaşlılar, yakın geçmişi dahil günlük hayatta karşılaşmış
oldukları tüm olayları belli bir süre sonra hatırlayamama durumlarını yaşarlar.
İleri düzeyde hafıza kayıplarının ortaya çıktığı bu dönemin sonraki evrelerinde
yürüme, yemek yeme, konuşma zorlukları ve buna benzer zorluklar ortaya
çıkmaktadır. Bu nedenle, genetik olaraktan ele alınan alzheimer, ailede
bulunmuş geçmiş hastalıklarında görülmesi en önemli risk faktörlerinden biri
olarak görülmektedir. (CDC, 2019)
İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Darülaceze Yaşlı Bakım Evi
Kurumumuzda birey odaklı bakım
programları uygulamakta ve demans tanısı almış sakinlerimize yönelik psikolojik
iyi oluş hallerini sağlamak amacıyla çalışmalar yapmaktayız. Bu kapsamda,
sakinlerimizle birebir iletişime geçerek yaşam kalitelerini arttırmak için
çalışmaktayız. Covid-19 pandemisi süresince uygulanan kısıtlamalara rağmen
bilişsel yetersizliği olan sakinlerimize doğrudan psikolojik iyi oluş hallerini
korumak adına çeşitli tedaviler uygulanmıştır. Ayrıca kurum ortamında çalışan
personel ve sakinlerimizin demans konusunda gerekli bilgilendirmeler yapılmakta
ve eğitimler verilmektedir.
Yunus AYYILDIZ
Klinik Psikolog
İBB Darülaceze Müdürlüğü
Kaynakça
CDC, C. f. D. C. (2019). Alzheimer’s Disease and
Healthy Aging. Retrieved from
https://www.cdc.gov/aging/dementia/index.html#:~:text=Dementia%20is%20not%20a%20specific,a%
20part%20of%20normal%20aging.
Corder, S.
(1993). Introducing Applied Linguistics.
Karakuş, F. (2013). Altmışbeş
yaş ve üstü bireylerin fiziksel, sosyal, mental aktiviteleri ile kognitif
fonksiyonları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Dokuz Eylül
Üniversitesi Tıp Fakültesi.
WHO, W. H. (2020). Depression and other common
mental disorders: global health estimates. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
World Health Organization.: http://www.who.int/iris/handle/10665/254610.
adresinden alındı
Wilcock GK, Esiri MM. Plaques,
tangles and dementia. A quantitative study. J Neurol Sci. 1982;56(2–3):343–56.
Yavlal, F. G. (2016). Demansta
klinik bulgular. Nükleer Tıp Seminerleri,.